Καθώς μεγαλώνουμε, το ανοσοποιητικό μας σύστημα περνάει από φυσιολογικές αλλαγές που μειώνουν την άμυνά μας απέναντι σε λοιμώξεις. Αυτή η διαδικασία, γνωστή ως ανοσογήρανση, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για βαριά νόσηση στους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας.

Οι σύγχρονες διεθνείς ιατρικές οδηγίες τονίζουν ότι οι εμβολιασμοί αποτελούν ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία πρόληψης, μειώνοντας σημαντικά τις νοσηλείες, τις επιπλοκές και τη θνητότητα.

Τι είναι η ανοσογήρανση και γιατί συμβαίνει;

Η ανοσογήρανση είναι η προοδευτική μείωση της λειτουργικότητας του ανοσοποιητικού συστήματος με την ηλικία. Οφείλεται σε πολλαπλούς μηχανισμούς:

1. Μείωση παραγωγής νέων ανοσοκυττάρων

Με τα χρόνια, ο μυελός των οστών και ο θύμος αδένας παράγουν λιγότερα:

• Τ-λεμφοκύτταρα
• Β-λεμφοκύτταρα
  Αυτό μειώνει την ικανότητα του οργανισμού να ανταποκριθεί γρήγορα σε νέες λοιμώξεις.

2. Συσσώρευση “γερασμένων” ανοσοκυττάρων

Με την πάροδο των ετών, τα ανοσοκύτταρα συσσωρεύουν «φθορά», γίνονται λιγότερο δραστικά και παράγουν περισσότερα φλεγμονώδη μόρια.

3. Χρόνια χαμηλού βαθμού φλεγμονή (“inflammaging”)

Οι ηλικιωμένοι εμφανίζουν μία μόνιμη, ήπια φλεγμονώδη κατάσταση που:

• αποδυναμώνει τις ανοσιακές αντιδράσεις
• συνδέεται με χρόνιες παθήσεις, όπως καρδιαγγειακά και διαβήτη

4. Μειωμένη αποτελεσματικότητα των εμβολίων

Η ανταπόκριση του οργανισμού στα εμβόλια — δηλαδή η παραγωγή αντισωμάτων — μειώνεται με την ηλικία.
Γι’ αυτό πολλές φορές χρειάζονται ενισχυμένα σχήματα ή ειδικά σκευάσματα.

5. Συνύπαρξη χρόνιων παθήσεων

Διαβήτης, υπέρταση, καρδιοπάθειες, ΧΑΠ και νεφρική ανεπάρκεια επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο το ανοσοποιητικό σύστημα.

Με βάση όσα γνωρίζουμε σήμερα, οι εμβολιασμοί αποτελούν τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να «ενισχύσουμε» την άμυνα του οργανισμού απέναντι σε σοβαρές λοιμώξεις.

Ποια εμβόλια συστήνονται και γιατί

🌟 1. Εμβόλιο Γρίπης (ετήσιο)

Γιατί είναι σημαντικό:
Η γρίπη μπορεί να οδηγήσει σε:

• πνευμονία
• απορρύθμιση χρόνιων παθήσεων (καρδιά, πνεύμονες, διαβήτης)
• νοσηλεία ή ακόμα και θάνατο, ιδίως άνω των 65

Τι προσφέρει:

• 40–70% μείωση νοσηλειών σε ηλικιωμένους
• μείωση κινδύνου καρδιαγγειακών συμβαμάτων τις εβδομάδες μετά τη λοίμωξη
• προστασία από σοβαρές επιπλοκές όπως μυοκαρδίτιδα ή ιογενής πνευμονία

Ειδικά σκευάσματα:
Υπάρχουν “ενισχυμένα” εμβόλια (high-dose ή adjuvanted) ειδικά για άτομα ≥65.

🌟 2. Εμβόλιο Πνευμονιόκοκκου

Ο πνευμονιόκοκκος είναι από τα πιο επικίνδυνα παθογόνα για τους ηλικιωμένους.

Τι προκαλεί:

• βαριά πνευμονία
• σηψαιμία
• μηνιγγίτιδα

Ποια εμβόλια υπάρχουν:

1. Συζευγμένα εμβόλια (π.χPCV15 ή PCV20)
   Προσφέρουν πιο ισχυρή και μακροχρόνια ανοσία.
2. Πολυσακχαριδικό εμβόλιο (PPSV23)
   Προστατεύει από περισσότερους οροτύπους.

Ο γιατρός επιλέγει ανάλογα με το ιστορικό (ΧΑΠ, άσθμα, καρδιοπάθειες, ανοσοκαταστολή).

🌟 3. Εμβόλιο Έρπητα Ζωστήρα (Zoster)

Ο έρπητας ζωστήρας προέρχεται από την επανενεργοποίηση του ιού της ανεμευλογιάς που μένει «κρυμμένος» στο νευρικό σύστημα.

Κίνδυνος:
1 στους 3 ανθρώπους θα εμφανίσει ζωστήρα μέχρι τα 80.

Τι μπορεί να προκαλέσει:

• έντονο νευροπαθητικό πόνο
• δερματικά έλκη
• σοβαρή μεθερπητική νευραλγία που διαρκεί μήνες ή χρόνια

Το εμβόλιο:

• Συστήνεται σε όλους άνω των 60
• Γίνεται σε 2 δόσεις
• Έχει αποτελεσματικότητα >90% ακόμη και σε άτομα άνω των 70

🌟 4. Εμβόλια COVID-19 (αναμνηστικές δόσεις)

Οι ηλικιωμένοι αποτελούν την ομάδα με τον υψηλότερο κίνδυνο για βαριά νόσηση από COVID-19.

Πλεονεκτήματα των αναμνηστικών δόσεων:

• σημαντική αύξηση αντισωμάτων
• προστασία από εισαγωγή σε ΜΕΘ
• προστασία από long-COVID
• ιδιαίτερα σημαντικό για άτομα με καρδιολογικά ή πνευμονολογικά νοσήματα

Συνιστώνται 1–2 αναμνηστικές δόσεις τον χρόνο, ανάλογα με τις επικαιροποιημένες οδηγίες.

🌟 5. Εμβόλιο Τέτανου – Διφθερίτιδας – Κοκκύτη (Td/Tdap)

Παρότι λιγότερο γνωστό στην τρίτη ηλικία, είναι εξαιρετικά σημαντικό.

Γιατί:

• Ο τέτανος προκύπτει από μικροτραυματισμούς
• Ο κοκκύτης μεταδίδεται εύκολα και μπορεί να είναι σοβαρός στους ηλικιωμένους
• Η διφθερίτιδα δεν έχει εξαλειφθεί εντελώς

Σχήμα:
Αναμνηστική δόση κάθε 10 χρόνια.

Συμπέρασμα

Η τρίτη ηλικία είναι μια περίοδος ζωής που μπορεί και πρέπει να είναι ενεργή, παραγωγική και ποιοτική.
Η ανοσογήρανση, αν και φυσιολογική, αυξάνει την ευαλωτότητα του οργανισμού — όμως οι εμβολιασμοί προσφέρουν ένα ισχυρό δίχτυ προστασίας απέναντι σε σοβαρές λοιμώξεις.

Με ενημέρωση, σωστό προγραμματισμό και καθοδήγηση από τον γιατρό, η πρόληψη μπορεί πραγματικά να σώσει ζωές.

Βάιος Σπυρόπουλος MD, MSc, PhD 

Ιατρός Βιοπαθολόγος

Όμιλος Ιατρικών Διαγνωστικών Κέντρων «Ιατρική Επίβλεψη»

www.iepivlepsi.gr