Πρώτος ο Ιπποκράτης, τον τέταρτο αιώνα π.Χ., εισήγαγε τον όρο «σήψη» για να περιγράψει τη διαδικασία αποσύνθεσης της οργανικής ύλης. Αργότερα, ο Γαληνός περιέγραψε τα χαρακτηριστικά της φλεγμονής: ερυθρότητα, πρήξιμο, πυρετός, πόνος και απώλεια λειτουργικότητας. Το 1914 ο Scottmueller διαπίστωσε ότι η σήψη αποτελεί ένα τύπο αντίδρασης του συστήματος του ξενιστή (κάθε οργανισμός που φέρει έναν άλλο οργανισμό, τον οποίο υποστηρίζει και τρέφει), που πυροδοτείται από παθογόνους μικροοργανισμούς, οι οποίοι βρέθηκαν στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας εξεσημασμένη συστηματική φλεγμονή .

ΟΡΙΣΜΟΙ

Σύμφωνα με την Τρίτη Διεθνής Ομοφωνία Ορισμών της Σήψης (αποκαλούμενη Sepsis-3) :

Ως «Σήψη» ορίζεται «η απειλητική για τη ζωή δυσλειτουργία οργάνων που προκαλείται από τη δυσανάλογη απόκριση του ξενιστή στη λοίμωξη». Τονίζεται η απορρύθμιση των ομοιοστατικών μηχανισμών,  ο θανατηφόρος χαρακτήρας της και συνεπώς η άμεση ανάγκη αναγνώρισής της. 

Ως κριτήριο διάγνωσης της Σήψης χρησιμοποιείται η κλίμακα κλινικοεργαστηριακής αξιολόγησης SOFA (Sequential Organ Failure Assessment Score). Ανοδική μεταβολή της τιμής αξιολόγησης του ασθενούς ≥ 2 είναι διαγνωστική οργανικής δυσλειτουργίας συμβατής με Σήψη. Αν η αρχική τιμή SOFA (που εξαρτάται και από συν-νοσηρότητες του ασθενούς) δεν είναι γνωστή, τότε θεωρείται ίση με μηδέν (0).

Επειδή η κλίμακα SOFA περιλαμβάνει την αξιολόγηση εργαστηριακών παραμέτρων, που δεν είναι πάντα εφικτό να είναι διαθέσιμες, θεσπίστηκε η απλούστερη κλινική κλίμακα q SOFA (quick SOFA). Αυτή απαιτεί 2 από τα εξής 3 κριτήρια : 

• Συστολική Αρτηριακή Πίεση ≤ 100 mmHg (υπόταση)
• Αριθμό Αναπνοών > 22/min (ταχύπνεια)
• Διαταραχή επιπέδου συνείδησης

Η τιμή q SOFA ≥ 2 συσχετίστηκε με παρατεταμένη νοσηλεία στη ΜΕΘ και αυξημένη ενδονοσοκομειακή θνητότητα. 

Ως «Σηπτική καταπληξία» ορίζεται «το υποσύνολο της Σήψης που οι υποκείμενες διαταραχές της κυκλοφορίας και του κυτταρικού μεταβολισμού είναι τόσο εξεσημασμένες, ώστε να αυξάνουν τη θνητότητα σε σημαντικό βαθμό».

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Το σηπτικό σύνδρομο (ή σήψη μονολεκτικά) αποτελεί ένα από σημαντικότερα προβλήματα της παγκόσμιας υγείας. Κάθε χρόνο πλήττει πάνω από τριάντα εκατομμύρια (30.000.000) ανθρώπους παγκοσμίως και αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου στους βαρέως πάσχοντες ασθενείς, με πέντε εκατομμύρια τριακόσεις χιλιάδες (5.300.000) θανάτους ετησίως. Χαρακτηριστικά, στις Η.Π.Α το 2014 υπολογίζεται πως ο αριθμός των ενηλίκων που νοσηλεύτηκαν με σηπτικό σύνδρομο ανήλθε στο 1.5 – 1.7 εκατομμύρια, εκ των οποίων διακόσιες εβδομήντα χιλιάδες (270.000) κατέληξαν. Το κόστος νοσηλείας υπολογίζεται ότι άγγιξε τα εξήντα εκατομμύρια (60.000.000,00$) δολλάρια. 

Επιπλέον, πρέπει να τονισθεί πως ακόμη και μετά από την επιτυχή αντιμετώπιση της σήψης, ο ασθενής μπορεί να αντιμετωπίσει μακροχρόνια προβλήματα υγείας, τόσο σωματικά, όσο και ψυχικά. Για τους παραπάνω λόγους, είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνεχισθεί η έρευνα, ώστε να βρεθούν αποτελεσματικότεροι τρόποι έγκαιρης διάγνωσης και αποτελεσματικής θεραπείας.

ΑΙΤΙΑ- ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ 

Κάθε παθογόνος μικροοργανισμός (βακτηρίδια, ιοί και μύκητες) που διαπερνά την άμυνα του οργανισμού και προκαλεί φλεγμονή, μπορεί δυνητικά και κάτω από ειδικές συνθήκες να προκαλέσει σηψαιμία.

Ο πυρήνας της παθογένειας της σήψης είναι η ανισορροπία της διαδικασίας της φλεγονής, η οποία λαμβάνει υπερβολικές διαστάσεις και τελικά οδηγεί σε σοκ, πολυοργανική ανεπάρκεια και θάνατο. Η παθοφυσιολογία της σήψης περιλαμβάνει επιγραμματικά: 

• Ανοσολογική δυσλειτουργία.
• Βλάβη των μιτοχονδρίων.
• Διαταραχές της πήξης.
• Διαταραχές του νευροενδοκρινικού και ανοσοποιητικού δικτύου.
• Στρες του ενδοπλασματικού δικτυώματος.

ΒΙΟΔΕΙΚΤΕΣ ΣΗΨΑΙΜΙΑΣ.

Δεδομένου ότι η σηψαιμία είναι μια σοβαρή πάθηση, η οποία χαρακτηρίζεται από εξεσημασμένη διέγερση της συστηματικής φλεγμονώδους αντίδρασης στη λοίμωξη, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται συγκεκριμένοι βιοδείκτες, οι οποίοι σχετίζονται με τη σήψη, με σκοπό την ταχεία κλινική διάγνωση και αναγνώριση λοιμώξεων, την ορθολογική χρήση αντιβιοτικών, την αξιολόγηση της θεραπείας για την πρόγνωση και ούτω καθεξής. 

Δείκτες που σχετίζονται με τη λοίμωξη.

• Η προκαλσιτονίνη (PCT).
• C- Αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP).
• Κυτταροκίνες (TNF-α / IL-6).
• Παράγοντας Νέκρωσης όγκων (TNF-α).
• Ιντερλευκίνη 6 (IL-6).

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Το πρώτο επίπεδο αντιμετώπισης της σήψης και της πολύ-οργανικής ανεπάρκειας είναι η αντιμετώπιση του αιτιολογικού παράγοντα, δηλαδή της εστίας της λοίμωξης και του υπεύθυνου μικροβίου, με την κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή. Για το λόγο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντική η απομόνωση του μικροβίου με καλλιέργειες και η  ανεύρεση του κατάλληλου αντιβιοτικού. 

Το δεύτερο επίπεδο αντιμετώπισης της σήψης και μέχρι να δράσουν τα αντιβιοτικά,  είναι η  υποστήριξη των ζωτικών λειτουργιών του αρρώστου. Η αιμοδυναμική σταθεροποίηση του ασθενή και η εξασφάλιση επαρκούς αρτηριακής πίεσης και ιστικής άρδευσης είναι ζωτικής σημασίας.

Βάιος Σπυρόπουλος MD, Msc, PhD

Ιατρός Βιοπαθολόγος
Επιστημονικά Υπεύθυνος  του ομίλου διαγνωστικών κέντρων «ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΠΙΒΛΕΨΗ»