ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΓΡΙΠΗ ?

Η γρίπη είναι λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος  που οφείλεται στον ιό της γρίπης ( Influenzae virus ).  Ο ιός της γρίπης είναι RNA ιός και διακρίνεται σε τρείς τύπους- είδη : A,B και C. Οι ιοί τύπου Α και Β αποτελούν τα κύρια αίτια γρίπης στον άνθρωπο , προκαλώντας μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις σοβαρές επιδημίες, ενώ ο τύπος C είναι πιο σπάνιος  και προκαλεί συνήθως ηπιότερες λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, κυρίως σε μικρά παιδιά.  Ο τύπος Α διακρίνεται σε υποτύπους με βάση δύο επιφανειακά αντιγόνα: την Haemaglutinin (H) και την Neuronaminidose (N). 

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ  ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2018-2019 

Σύμφωνα με την έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης της γρίπης για την περίοδο 2019-2020 ισχύουν τα εξής1:

Κατά την περίοδο 2018-2019 επικράτησε ο υπότυπος γρίπης A(H1N1), με παράλληλη κυκλοφορία σε μικρότερο βαθμό και του υπότυπου Α(Η3Ν2), ενώ καταγράφηκαν πολύ περισσότερα σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης σε σύγκριση με την περίοδο 2017-2018. Το γεγονός αυτό συνδέεται με την επικράτηση του υπότυπου A(H1N1) έναντι της γρίπη τύπου Β που επικράτησε την περίοδο 2017-2018  και ήταν ασυνήθιστα ήπια. 

Η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη, οι οποίοι νοσηλεύτηκαν σε ΜΕΘ ή κατέληξαν την περίοδο 2018-2019, δεν είχαν κάνει  το αντιγριπικό εμβόλιο, παρ’ ότι ανήκαν σε ομάδα αυξημένου κινδύνου για την οποία συστήνεται ο εμβολιασμός. Τούτο καταδεικνύει σημασία του αντιγριπικού εμβολιασμού, που αποτελεί το καλύτερο διαθέσιμο μέσο προστασίας από τη γρίπη.

Τα στελέχη γρίπης A(H1N1) pdm09 που απομονώθηκαν στα Εθνικά Εργαστήρια Αναφοράς προσομοίαζαν γενετικά και οντογονικά στο στέλεχος του αντιγριπικού εμβολίου. Αντίθετα, τα στελέχη Α(Η3Ν2) παρουσίασαν γενετικές μεταβολές σε σχέση με το στέλεχος του αντιγριπικού εμβολίου

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2019-2020

Σύμφωνα με την εβδομαδιαία έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης της γρίπης για την πρώτη εβδομάδα του 2020 ισχύουν τα εξής2: 

• • Κατά την πρώτη εβδομάδα  (30 Δεκεμβρίου 2019 – 05 Ιανουαρίου 2020) οι επισκέψεις σε ιατρό για γριπώδη συνδρομή παρουσιάζουν αύξηση σε σύγκριση με την προηγούμενη εβδομάδα. 

• Κατά την περίοδο 13 Δεκεμβρίου 2019 – 05 Ιανουαρίου 2020 στα Εργαστήρια Αναφοράς για τη γρίπη, ελέγχθηκαν για ιούς γρίπης συνολικά  52 κλινικά δείγματα, όλα από νοσοκομεία. Τα 8 (15,4%) εξ ́ αυτών ήταν θετικά για ιούς γρίπης τύπου Α. Τα 6 στελέχη τύπου Α υποτυποποιήθηκαν, κι από αυτά τα 3 (50%) ανήκαν στον υπότυπο Α(Η3Ν2) και τα 3 (50%) στον υπότυπο Α(Η1Ν1)pdm09 

• • Κατά την περίοδο 30 Δεκεμβρίου 2019 – 05 Ιανουαρίου 2020 καταγράφηκαν 9 σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης, με νοσηλεία σε Μ.Ε.Θ. Από το σύνολο των ασθενών αυτών, μόνο 2 (22,2%) είχαν εμβολιαστεί για τη γρίπη, αν και όλοι ανήκαν σε ομάδα υψηλού κινδύνου για την οποία συνιστάται εμβολιασμός σύμφωνα με την σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας. Το ίδιο χρονικό διάστημα καταγράφηκε ένας θάνατος από εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη σε ασθενή με νοσηλεία σε Μ.Ε.Θ. 

• Με βάση τα ανωτέρω, η δραστηριότητα της γρίπης στην Ελλάδα είναι χαμηλή, με τάση σταδιακά αυξανόμενη και με αναμενόμενη κορύφωση σε πέντε εβδομάδες περίπου. Συν-επικρατούν μέχρι στιγμής οι υπότυποι A(H1N1)pdm09 και A(H3N2). 

ΚΑΘΕ ΠΟΤΕ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ Η ΓΡΙΠΗ?

Κρούσματα γρίπης εμφανίζονται κάθε χρόνο με αυξημένη συχνότητα κατά τους χειμερινούς μήνες, που ορισμένες φορές λαμβάνουν την μορφή επιδημίας σε ορισμένες περιοχές ή και πανδημίας κάθε 10-30 χρόνια. Σε ένα συγκεκριμένο πληθυσμό μια επιδημία διαρκεί 5-7 εβδομάδες και μπορεί να συνδυάζεται με προσβολή του 10-20% των κατοίκων. Στην Ελλάδα η περίοδος της γρίπης διαρκεί από τον Οκτώβριο έως τον Απρίλιο, µε έξαρση μεταξύ Ιανουαρίου – Μαρτίου. Το ποσοστό προσβολής των παιδιών είναι μεγαλύτερο, ενώ οι ηλικιωμένοι νοσηλεύονται σε μεγαλύτερο ποσοστό στα νοσοκομεία. Οι επιδημίες προκαλούνται συνήθως από τον τύπο Α και οφείλονται σε μεταβολή της δομής της επιφάνειας του ιού, που έχει σαν αποτέλεσμα τα νέα στελέχη να προκαλούν νέα λοίμωξη παρά την παρουσία αντισωμάτων κατά των προηγούμενων υποτύπων του ιού.  Ο υπότυπος ΑΗ3Ν2 προκαλεί σοβαρότερη νόσηση από τον υπότυπο ΑΗ1Ν1, ενώ ο τύπος Β έχει ενδιάμεση παθογονικότητα.  Η τελευταία μεγάλη πανδημία ήταν του Ηong Kong το 1968-1970.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟ ΔΙΑΡΚΟΥΝ ? 

Η νόσος μετά από σύντομη περίοδο επώασης 1-4 ημερών εισβάλλει απότομα με χαρακτηριστικά έντονα γενικά. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν : 

• Υψηλό πυρετό
• Ρίγος
• Κεφαλαλγία
• Μυαλγίες-αρθραλγίες
• Κακουχία και ανορεξία
• Από το αναπνευστικό: ρινίτιδα-πονόλαιμος-ξηρός βήχας ( ήπια στην αρχή και εντονότερα αργότερα )
• Από τους οφθαλμούς : πόνος, δακρύρροια, φωτοφοβία 

Τα γενικά συμπτώματα της νόσου διαρκούν 2-7 ημέρες στους περισσότερους ασθενείς , ενώ η ρινίτιδα, ο βήχας και η κακουχία μπορεί να επιμένουν μέχρι και 2 εβδομάδες ή και περισσότερο μετά την πτώση του πυρετού. 

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΠΟΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΕ ΑΝΗΣΥΧΗΣΟΥΝ;

Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που όταν εμφανιστούν στα παιδιά θα πρέπει άμεσα να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας. Αυτά τα συμπτώματα είναι:

• υψηλός και παρατεινόμενος πυρετός
• γρήγορη αναπνοή ή δυσκολία στην αναπνοή
• κυάνωση
• άρνηση για λήψη υγρών ή τροφής
• μειωμένη δραστηριότητα, υπνηλία
• διέγερση ή σπασμοί
• επανεμφάνιση του πυρετού ή επιδείνωση του βήχα ύστερα από βελτίωση των συμπτωμάτων της γρίπης καθώς και ενδεχόμενη επιδείνωση υποκείμενου χρόνιου νοσήματος (καρδιολογικού, αναπνευστικού, διαβήτη κλπ.)

Όσον αφορά τους ενήλικες, τα συμπτώματα για τα οποία θα πρέπει να συμβουλευτείτε άμεσα το γιατρό σας είναι τα εξής:

• υψηλός και παρατεινόμενος πυρετός
• δύσπνοια
• πόνος ή αίσθημα πίεσης στο στήθος
• λιποθυμικά επεισόδια
• σύγχυση
• πολλοί ή παρατεινόμενοι έμετοι

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ

Η γρίπη στους περισσότερους ασθενείς διαδράμει συνήθως χωρίς επιπλοκές.  Σε μερικούς , όμως, ασθενείς μπορεί να εμφανιστούν επιπλοκές κυρίως από το αναπνευστικό αλλά και άλλα συστήματα. Ορισμένες δευτερογενείς επιπλοκές μπορεί να αποβούν θανατηφόρες πολύ γρήγορα και ιδιαίτερα σε υπερήλικες, ανοσοκατασταλμένους και πάσχοντες από καρδιο-αναπνευστικά προβλήματα. Μερικές από τις επιπλοκές αυτές είναι η πνευμονία από τον ίδιο τον ιό της γρίπης ή από μικρόβια, κυρίως από τον πνευμονιόκοκκο, την αφυδάτωση, τις κρίσεις άσθματος στα άτομα που πάσχουν από βρογχικό άσθμα, τη παρόξυνση της χρόνιας βρογχίτιδας, την επιδείνωση της καρδιακής ανεπάρκειας ή του διαβήτη. Τα παιδιά μπορεί, επίσης, να παρουσιάσουν ιγμορίτιδα και ωτίτιδα.

ΠΟΙΑ ΑΤΟΜΑ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ;

1. Άτομα ηλικίας 65 χρόνων και άνω.
   2. Ένοικοι γηροκομείων ή άλλων ιδρυμάτων με ενοίκους με χρόνιες ασθένειες.
   3. Παιδιά και ενήλικες με χρόνιες παθήσεις των πνευμόνων ή του καρδιαγγειακού συστήματος.
   4. Άτομα με χρόνια νεφρική νόσο.
   5. Άτομα με χρόνια μεταβολική νόσο, συμπεριλαμβανομένου και του σακχαρώδη διαβήτη.
   6. Άτομα με ΗΙV λοίμωξη.
   7. Ανοσοκατασταλμένα άτομα.
   8. Άτομα με δρεπανοκυτταρική αναιμία ή άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες.
   9. Παιδιά και έφηβοι που χρειάζονται μακροχρόνια θεραπεία με ασπιρίνη.
   10. Έγκυοι μετά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης.

Άτομα που βρίσκονται στο περιβάλλον ασθενών που ανήκουν στις προαναφερθείσες ομάδες υψηλού κινδύνου ως ακολούθως:

•    Ιατρικό, Νοσηλευτικό και Παραϊατρικό προσωπικό.
  • Προσωπικό σε γηροκομεία και σε άλλα ιδρύματα με ενοίκους με χρόνιες παθήσεις.
  • Άτομα στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον του ασθενούς.
  • Λειτουργοί των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών και πτηνοτρόφοι.
  

ΠΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΕΤΑΙ Ο ΙΟΣ ;

Η γρίπη μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο, όταν ένας ασθενής  βήχει, φταρνίζεται ή μιλά και διασπείρει τους ιούς στον αέρα με τη μορφή πολύ μικρών σταγονιδίων. Σπανιότερα μεταδίδεται από άπλυτα χέρια  που τοποθετούμε στο στόμα ή στη μύτη , αφού έχουμε ακουμπήσει επιφάνειες, οι οποίες έχουν μολυνθεί από  μεταφερόμενα σταγονίδια.  Παράγοντες, όπως ο ψυχρός καιρός και ο συγχρωτισμός  ( συγκέντρωση πολλών ατόμων σε κλειστούς χώρους ) αυξάνουν τη μετάδοση της γρίπης.

ΓΙΑ ΠΟΣΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΕΝΑ ΑΤΟΜΟ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΓΡΙΠΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΕΙ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ?

 Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μια ημέρα πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα μέχρι 5 με 7 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. 

ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΕΙ Η ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΡΥΟΛΟΓΗΜΑ ?

Το κοινό κρυολόγημα προκαλείται από ιούς διαφορετικούς από τους ιούς της γρίπης ( π.χ ρινοϊός ). Τα συμπτώματά του συνήθως είναι πιο ελαφρά, περιορίζονται στο ανώτερο αναπνευστικό (καταρροή, φτάρνισμα, πονόλαιμος), διαρκούν λιγότερο, ενώ σπάνια συμβαίνουν επιπλοκές. Σε κάθε περίπτωση ο ασθενής θα πρέπει να συμβουλευτεί τον ιατρό του, ώστε να γίνει σωστή διάγνωση μεταξύ γρίπης και κοινού κρυολογήματος. 

ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ ?

Η διάγνωση της γρίπης γίνεται συνήθως από τον κλινικό ιατρό με βάση τα συμπτώματα. Επειδή, όμως, είναι δύσκολο πολλές φορές  να ξεχωρίσουμε τη γρίπη από άλλες ιώσεις του αναπνευστικού και για αυτό απαιτούνται  ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις. Πρακτικά δύο τύποι εξετάσεων χρησιμοποιούνται στη καθημερινή κλινική πράξη, για την εκτέλεση των οποίων χρειαζόμαστε ρινικό ή φαρυγγικό δείγμα:

• Ανίχνευση του αντιγόνου των ιών της γρίπης τύπου Α και τύπου Β με ανοσοχρωματογραφία. H  μέθοδος αυτή είναι ταχεία ( έχουμε αποτέλεσμα εντός 30 min), αλλά μπορεί σε λίγες περιπτώσεις να δώσει ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα  (ευαισθησία 92% και ειδικότητα 99%). 
• Μοριακό έλεγχο ( PCR ). Η μέθοδος αυτή έχει ευαισθησία και ειδικότητα που αγγίζει το 100%. Σε περιστατικά που υπάρχει έντονη κλινική υποψία και  με την ταχεία μέθοδο έχουμε αρνητικό αποτέλεσμα για γρίπη, συνίσταται δεύτερος έλεγχος με PCR . Τέλος με το μοριακό έλεγχο εκτός από το να έχουμε τύπο Α ή Β, μπορούμε να διακρίνουμε και υποτύπους ( ΑΗ3Ν2 & ΑΗ3Ν1 ).

ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΠΡΟΦΥΛΑΧΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΓΡΙΠΗ ?

1. Εμβολιασμός κάθε χρόνο.  Αφορά τους ασθενείς υψηλού κινδύνου που αναφέρουμε πιο πάνω καθώς και το  ιατρικό – νοσηλευτικό προσωπικό. Το εμβόλιο καλό θα ήταν να γίνεται Οκτώβριο ή αρχές Νοεμβρίου. Οι ιοί της γρίπης αλλάζουν συνεχώς. Γενικά, σε κάθε περίοδο γρίπης κυκλοφορούν στελέχη του ιού που έχουν μικρές διαφορές από αυτά της προηγούμενης περιόδου. Για το λόγο αυτό η σύνθεση του εμβολίου αλλάζει κάθε χρόνο.
2. Καλή υγιεινή των χεριών με συχνό πλύσιμο.
3. Όταν νοσούμε προστατεύουμε τους συνανθρώπους μας  με τη  χρήση μάσκας και διατηρώντας αερισμένο τον χώρο μας.  Πλένουμε συχνά και καλά τα χέρια μας. 
4. Αποφυγή κλειστών χώρων σε περιόδους επιδημίας.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες αντιϊικών φαρμάκων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την θεραπεία , αλλά και προληπτικά όταν βρεθούμε σε επαφή με ασθενή.

• Οι αναστολείς της νευραμινιδάσης (μιας βασικής πρωτεΐνης του ιού της γρίπης), κυρίως η ζαναμιβίρη και η οσελταμιβίρη, που είναι δραστικοί έναντι και των δύο τύπων ιού γρίπης Α και Β.
• Τα παλαιότερα φάρμακα, αμανταδίνη και ριμανταδίνη,  που είναι όμως δραστικά έναντι μόνο του ιού της γρίπης τύπου Α. Πολλά στελέχη, όμως, του  ιού της γρίπης, έχουν αναπτύξει αντοχή σε αυτά τα δύο φάρμακα και για αυτό το λόγο χρησιμοποιούνται περιορισμένα. 

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα φάρμακα δεν αντικαθιστούν το εμβόλιο. Χρησιμεύουν για να μειώσουμε την ένταση των συμπτωμάτων, να μειώσουμε κατά 1 με 2 ημέρες τη χρονική διάρκεια της νόσου και ενδεχομένως να προλάβουμε επιπλοκές. Σε κάθε περίπτωση ο ασθενής θα πρέπει να απευθυνθεί στον ιατρό του, ο οποίος θα καθορίσει αν χρειάζεται να λάβει θεραπεία. 

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος η γρίπη  θα είναι παρών για μερικούς μήνες. Αυτό που χρειάζεται είναι να είμαστε ψύχραιμοι και να ακολουθούμε τις οδηγίες των ιατρών.  Ο εμβολιασμός των ανθρώπων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου και η ευσυνειδησία όσον αφορά την προφύλαξη των συνανθρώπων μας, τηρώντας τους κανόνες υγιεινής αποτελούν σημεία κλειδιά για τον περιορισμό της νόσου.

ΠΗΓΕΣ

1. https://eody.gov.gr/wpcontent/uploads/2019/01/etisia_ekthesi_gripis_2018_2019.pdf

1. https://eody.gov.gr/wpcontent/uploads/2019/01/01.2020-Flu-week.pdf

Βάιος Σπυρόπουλος MD, Msc

Ιατρός Βιοπαθολόγος

Επιστημονικά υπεύθυνος ομίλου Ιατρικών διαγνωστικών κέντρων  «ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΠΙΒΛΕΨΗ» 

www.iepivlepsi.gr